De illegale (of malafide) handel in honden van Oost-Europa naar Nederland is de laatste jaren frequent in het nieuws. Bij de illegale hondenhandel is er regelmatig sprake van meervoudige overtredingen, onder andere op het gebied van transport, dierenwelzijn en diergezondheid, registratie en betaling van belastingen.

De substantiële vraag naar puppies wordt vanuit Oost-Europa beantwoord. In Hongarije, Slowakije, Polen en andere Oost-Europese landen worden puppies onder erbarmelijke omstandigheden gefokt in zogenaamde “puppyfabrieken” waarna ze illegaal worden verhandeld naar Nederland. Europese transportrichtlijnen worden geschonden, waarbij puppies verkeren in zeer slechte gezondheid- en welzijnsomstandigheden.

Doordat de illegale handel in honden verweven is met de legale handel, ontstaan er grote internationale netwerken die niet eenduidig legaal zijn. Het internet speelt hierin een belangrijke rol als anoniem verkoopmedium. Van alle verhandelde puppies verdwijnt jaarlijks tweederde buiten de registratie. Beschikbare cijfers van de legale handel laten zien dat maar liefst 95% van de geïmporteerde honden afkomstig is uit Oost-Europa.

Gebrek aan prioriteit, transparantie en Europese wetgeving voor het welzijn van gezelschapdieren resulteert er in dat structurele controle en handhaving niet effectief uitgevoerd kan worden. In theorie zijn de straffen en hoog genoeg, maar in praktijk worden deze niet opgelegd, waardoor de afschrikkende werking teniet wordt gedaan.

Zolang er vraag blijft naar goedkope en direct beschikbare (ras)honden zal de illegale handelaar deze vraag beantwoorden; bewustzijn bij de consument is noodzakelijk om de illegale hondenhandel tegen te gaan.

De illegale hondenhandel van Oost-Europa naar Nederland is de laatste jaren regelmatig in het nieuws. Busjes vol met puppies worden bij algemene controles aangehouden bij de grens wegens het ontbreken van papieren. Burgers worden slachtoffer door het aanschaf. en van een zieke pup uit de illegale handel, waarbij dierenartsen een dubieuze rol spelen bij het afgeven van hondenpaspoorten.

In Oost-Europa worden in grote loodsen puppies gefokt onder omstandigheden die vergeleken kunnen worden met de ‘veeindustrie’

Puppies zonder herkomstcertificaat en inentingen ondervinden gezondheidsproblemen. Hondenziektes zoals hondsdolheid (rabiës) kunnen eveneens gevaarlijk zijn voor mensen.

Er wordt gesteld dat tweederde van de puppies in Nederland uit Oost-Europese landen en België komt, waarbij problemen op het gebied van handhaving naar voren komen.3

In dit onderzoek, in opdracht van het International Fund for Animal Welfare (IFAW), is de stand van zaken omtrent illegale puppyhandel onderzocht.

“Everything is possible, everything is possible here!”

Vele aanwijzingen over misstanden in de hondenhandel gaven aanleiding tot een ‘undercover operatie’ vanuit het IFAW. Twee IFAW teams hebben de wekelijkse aflevering van een van de grootste hondenhandelsfirma’s van Nederland, wellicht van West-Europa, een jaar lang geobserveerd. “Wil je de puppies legaal of via de zwarte markt hebben”, vraagt de handelaar aan een undercover IFAW team. Veel puppies die op internetsites, zoals Marktplaats, worden aangeboden blijken niet afkomstig uit Nederland.

“Veel mensen in Holland die honden verkopen op internet zeggen dat hun moederhond geworpen heeft en ze de puppies willen verkopen”, vertelt de handelaar. Dit moet men echter niet al te serieus nemen. Elke vrijdagmiddag komen vaste klanten naar de hondenhandelsfirma in Brabant om puppies te kopen en de volgende dag op internet te plaatsen onder vermelding ‘mijn moederhond heeft puppies’.Volgens de handelaar is in Nederland 75% van alle handel in honden illegaal. “Nederland is altijd al de spin in het web geweest en is het mondiaal centrum van de hondenwereld, al 50 jaar lang”, stelt hij. De Nederlandse wetgeving zou veel mogelijkheden bieden voor de illegale hondenhandel. Duitsers willen bijvoorbeeld geen honden uit Hongarije maar wel uit Nederland, daarom regelt hij nieuwe Nederlandse paspoorten voor puppies uit Oost-Europa. “Dit is legaal in Nederland maar niet in België”, zo stelt de handelaar. Twee Hongaarse en een Slowaakse leverancier leveren de puppies. Een van de Hongaarse leveranciers verkoopt 100 honden per week, op jaarbasis is dat ongeveer 5000. Een fokkerij in Boedapest die honden verkoopt aan de leverancier laat zien waar de puppies gefokt worden en opgroeien. Ze bevinden zich in kleine kooien waar ze nauwelijks kunnen bewegen, zonder
buitenplaats of daglicht. Ze worden op jonge leeftijd doorverkocht en direct doorgevoerd naar Nederland. Deze reis bedraagt gemiddeld 16 uur waarbij veel puppies ziek worden of sterven. “Soms sterven er 6 puppies per uur”, vertelt de transporteur. Aangekomen in Nederland verzorgt de eigenaar van de hondenhandels. rma een Nederlands paspoort voor de puppies waardoor de herkomst niet meer is te achterhalen. In de loop van het onderzoek stuit het IFAW team op tientallen valse vaccinatiepaspoorten.

Illegale puppyhandel

Er is geen duidelijke scheiding tussen malafide en bonafide fokkers en handelaren. Vaak zijn illegale aspecten verweven in de legale hondenhandel. Daarom wordt er ook wel gesproken van bonafide (‘te goeder trouw’) en malafide (‘te kwader trouw’) handel. De Algemene Inspectiedienst (AID) stelt dat er sprake is van mala. de hondenhandel als het dierenwelzijn ondergeschikt wordt gemaakt aan het geldelijk gewin en van illegale hondenhandel indien er niet aan de eisen uit het Honden- en Kattenbesluit ’99 (HKB) is voldaan. Fokkers en handelaren zijn bijvoorbeeld illegaal wanneer een vergunning ontbreekt, terwijl er wel bedrijfsmatige bezigheden worden gevoerd. Maar ook een verlaagd welzijn van honden, het ontbreken of frauderen met inentingen en paspoorten of het niet voldoen aan Europese regelgeving voor transport van levende dieren valt hieronder.

Dagelijks krijgen de Landelijke Inspectiedienst Dierenbescherming (LID) en de Hondenbescherming telefoontjes van mensen die een ziek hondje hebben aangeschaft afkomstig van een mala. de fokker. Het betreft fokkers die niet of nauwelijks geïnteresseerd zijn in de gezondheid of het welzijn van de honden. Het gaat puur om winst, waarbij de fokteven aan de lopende band puppies produceren. Terwijl in Nederland honden volgens de wet één maal per jaar mogen werpen, is er in Oost-Europese landen vaak onvoldoende concrete wetgeving betreffende het welzijn van gezelschapsdieren en de fok van honden. Bovendien ontbreekt een ectieve controle op bestaande wet- en regelgeving. Er zijn fokbedrijven in Oost-Europa waar 200 fokteven worden gehouden die, mogelijk met behulp van hormoonbehandelingen, vier nestjes of meer per jaar afleveren. Dit zijn de zogenaamde ‘puppy fabrieken’. De fokteven bevinden zich vaak in te kleine hokken en hebben tekort aan bewegingsvrijheid. De puppies worden vaak op te jonge leeftijd bij hun moeder weggehaald, waardoor de weerstand verslechtert en de kans op virale infecties vergroot. Daarnaast kunnen erfelijke belastingen voorkomen vanwege het doorfokken van rashonden.

Sterven de honden niet aan de fokomstandigheden of het transport naar Nederland dan bestaat er nog een grote kans dat puppies op termijn tal van gezondheidsproblemen ondervinden, zoals infecties, lichamelijke afwijkingen of long- of hartproblemen. “Puppies die in kelders opgroeien met weinig of geen sociale interactie met mensen nemen dit hun hele leven mee”, aldus professor L.J. Hellebrekers, voorzitter van de Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde (KNMvD).

Omvang

Nederland telt zo’n 2,1 miljoen honden,10 waarbij in 20% van de huishoudens een hond aanwezig is. Deze cijfers duiden op een grote vraag naar puppies. Er staan in april 2010, 326 hondenfokkers en 34 fokkers van zowel honden als katten geregistreerd bij de Gezondheidsdienst voor Dieren.

Volgens het Forum Welzijn Gezelschapsdieren (FWG), in 2005 ingesteld door de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV), is er in Nederland naar schatting een aanwas van 180.000 puppies op jaarbasis in Nederland

.H iervan komen er 45.000 van de exterieurfokkers en 15.000 van bedrijfsmatige fokkers en handelaren. 120.000 puppies vallen daarmee buiten de registratie en worden mogelijk illegaal verhandeld. Het rapport van het FWG noemt het ontbreken van deze gegevens een zorgwekkend en moeilijk oplosbaar probleem.

Honden die door een bedrijfsmatige handelaar worden geïmporteerd of geëxporteerd zonder Traces-certificaten zijn illegaal. Van januari 2009 tot februari 2010 werden in Nederland 2691 honden met Traces papieren geïmporteerd en 92 honden geëxporteerd. 95% van deze (legale) importhonden komt uit Oost-Europa. Het aantal honden dat via het grijze en zwarte circuit binnenkomt wordt echter geschat op een veelvoud daarvan.19 “Veel honden worden illegaal verhandeld buiten het Traces-systeem”, stelt een beleidsadviseur dierenwelzijn van de VWA.

Afgelopen tien jaar worden jaarlijks gemiddeld 550 honden in beslag genomen, mogelijk in verband met illegale hondenhandel. Er wordt geschat dat 50.000 honden in Nederland uit de illegale handel komen.

De bovenstaande cijfers wijzen echter op een veel groter aantal. De precieze omvang van de illegale hondenhandel blijft moeilijk te achterhalen, maar de verschillende schattingen geven aan dat het in ieder geval jaarlijks gaat om vele tienduizenden puppies.

Fokker, tussenhandelaar en handelaar

Illegale puppyhandel is aantrekkelijk door de combinatie van hoge winsten en zwak toezicht op bestaande wet- en regelgeving. Indien de opbrengst hoog is, de pakkans laag en de motivatie aanwezig laat men zich gauw verleiden tot illegale praktijken binnen de hondenhandel.

Zo staan veel bedrijven niet geregistreerd als bedrijf, waardoor men de belasting kan ontduiken.

Daarnaast voldoet men vaak niet aan de Europese transportrichtlijnen, waardoor kwetsbare puppies uit Oost-Europa te jong, zonder of met verkeerde inentingen, hondenpaspoorten en transportpapieren onder slechte omstandigheden illegaal geïmporteerd worden. Economische motieven kunnen leiden tot aantasting van het welzijn van dieren. De georganiseerde en ongeorganiseerde beroepsmatige fokkers uit Oost-Europa bezitten vaak meerdere moederdieren van meerdere rassen. Deze groep fokt op grote schaal puppies, honderden tot duizenden per jaar.27 Deze puppies worden opgekocht door onder andere Nederlandse handelaren en wederverkopers. Er zijn tegenwoordig veel hondenbemiddelingsbureaus in Nederland, naar schatting rond de 80, die op grote schaal illegaal honden verhandelen.28 De handelaren kenmerken zich door snel te voldoen aan de actuele vraag op de markt’.29 Een ingecalculeerd deel van de puppies overlijdt in de zoogperiode of tijdens het transport over de weg naar Nederland doordat handelaren en fokkers het vaak niet al te nauw nemen met de wet en regelgeving. Daarnaast regelen de handelaren of fokkers in het illegale circuit paspoorten, identificatiechips en papieren voor transport binnen de Europese Unie (EU).

Dit komt door de ligging en gebrekkige controle in België. Nederland komt eveneens naar voren als land waar illegale puppies vandaan komen en waar puppyfabrieken zitten, volgens een enquêteonderzoek door de Federation of Veterinarians of Europe (FVE) uit 2009. Deze puppyfabrieken bevinden zich voornamelijk in Noord-Brabant. Het beeld van de consument over buitenlandse fok is negatief, terwijl de praktijk uitwijst dat er ook in Nederland dingen absoluut niet goed gaan. We treffen ook hier schrijnende situaties aan”, aldus beleidsmedewerkers van het Ministerie van LNV, directie VDC en de AID.

Criminele netwerken

De illegale handel in puppies verloopt via netwerken. In deze handelsnetwerken is er vaak sprake van verstrengeling van de legale handel en de illegale handel.47 Een hondenhandelaar bouwt een netwerk om zich heen ten behoeve van bonafide handel. Ditzelfde netwerk kan echter ook gebruikt worden voor de malafide handel. Hierdoor ontstaat er een ‘grijs circuit’, wat de controle bemoeilijkt.

Er zijn overeenkomsten te vinden met andere georganiseerde criminaliteitsvormen. Een sleutel. guur stelt het netwerk samen, maar het kan ook gebeuren dat ieder persoon de volgende stap zelf regelt. De handelsactiviteiten richten zich op projecten en indien het project succesvol is wordt de samenwerking herhaald. Daarnaast blijft de samenwerking vaak onderhouden doordat de legale handelsactiviteiten doorgaan. Op deze manier wordt er een internationaal handelsnetwerk ontwikkeld.

Hondenhandel is een veld waar grote bedragen heel snel verdiend kunnen worden. Naast heel veel kleine zijn er een aantal ‘grote mannetjes’ die op grote schaal geld binnenhalen. We hebben daarin ook al partijen gepakt,” aldus beleidsmedewerkers van het Ministerie van LNV, directie VDC en de AID. Volgens een onderzoeker groene criminaliteit van de KLPD is illegale hondenhandel vaak bijhandel. Sommige handelaren deinzen niet terug voor heling, vermogensdelicten, geweldsdelicten en verdovende middelen.

Verkoop en internet

Er zijn twee hoofdredenen voor de consument voor het aanscha¢ en van een pup van een illegale handelaar of fokker. Ten eerste omdat er lange wachtlijsten (een jaar of langer) zijn bij verenigingen van rashonden, terwijl bij de mala. de handelaren de puppies van het gewenste ras direct besteld en afgehaald kunnen worden.

Ten tweede zijn bepaalde rashonden zeer prijzig. Bij een gemiddelde rasfokker betaalt men voor een pup 1000 tot 1500 euro, maar een malafide gefokte hond kost maar tussen de 200 tot 500 euro.

Het gaat in de hondenhandel om veel geld. Zeker in vergelijking met de handel in andere welzijnsdieren zoals katten of kleine zoogdieren. Dit komt omdat prijzen voor honden duidelijk hoger liggen.

De verkoop van honden en katten verloopt nauwelijks via de dierenspeciaalzaak. Nederland telt 1822 dierenspeciaalzaken, waarvan er naar schatting maximaal tien zijn die honden verkopen. De afzet van fokkers en handelaren aan consumenten gebeurt vooral door middel van advertenties op internet, in de krant of in hondentijdschriften en via ‘mond-tot-mondreclame’. Veel handel verloopt via het internet.

Een onderzoek van Wageningen Universiteit in 2004 wees uit dat 37% van de 545 respondenten via het internet bij het verkoopadres van de hond gekomen zijn. De meldingen die de Dierenbescherming en de Sophia Vereniging tot bescherming van Dieren voornamelijk binnenkrijgen hebben betrekking op de hondenhandel via internet, speci. ek bij Marktplaats. Zowel wat betreft aantallen advertenties als wat betreft aantallen aangeboden puppies staat Marktplaats met kop en schouders bovenaan met een dagelijks gemiddelde van 190 hondenhandelaren met 737 puppies.

Dit heeft waarschijnlijk te maken met het dominante marktaandeel voor online-verkopen van Marktplaats. Er worden per maand via internet 46.000 honden aangeboden, met een totaalwaarde van 5,5 miljoen euro. Internet gaat een steeds grotere rol spelen in de illegale hondenhandel. Losse advertenties worden per ras op Marktplaats, Doggynet of Viavia geplaatst, om te voorkomen dat de handelaar grootschalig lijkt. In de advertenties van juist mala. de handelaren komt de vermeldingen ‘rijksgediplomeerd’, ‘erkend’, ‘specialist’ en ‘betrouwbaar’ en de top 25 van populaire rassen veel voor. De puppies worden voor bodemprijzen aangeboden en de koper krijgt de hond direct mee. Echter door de anonimiteit zijn de achterliggende handelaren niet eenvoudig traceerbaar. Dit bemoeilijkt de controle en handhaving van wet- en regelgeving.

Op het moment dat de vraag voor een bepaalde hond afneemt of wanneer er een nieuw ras is waarvoor men hogere prijzen kan vragen, wisselen de beroepsfokkers van soort rashond. De populariteit van de Chiwawa is bijvoorbeeld toegenomen met de populariteit van Paris Hilton. In het verleden was er eveneens sprake van mode, denk bijvoorbeeld aan de ‘Lassiehond’.

Hondenziektes, volksgezondheid en de dierenarts

In Nederland is het verplicht honden in te enten tegen rabiës, parvo, leverziekte, ziekte van Weil en parainfluenza. Toch komt het regelmatig voor dat puppies besmet zijn doordat deze niet, verkeerd of onvoldoende zijn ingeënt. Dat kan gevaar voor de volksgezondheid opleveren. “Denk bijvoorbeeld aan met rabiës besmette honden uit Oost-Europa die via de illegale hondenhandel Nederland binnenkomen en door slechte registratie moeilijk te herleiden zijn”, aldus een beleidsadviseur dierenwelzijn van de VWA.

Er zijn geen uniforme hondenpaspoorten met kwaliteitsgarantie en elke dierenarts kan legaal een buitenlands hondenpaspoort ‘omzetten’ naar een Nederlands paspoort. De herkomst en medische geschiedenis worden daarmee weggevaagd. 25% van dierenartsen in Nederland blijkt op voorhand geen probleem te hebben met het omzetten van een paspoort. Daarnaast zijn er dierenartsen die handelaren bevoorraden met vaccinatieboekjes en wordt er gefraudeerd met identificatiechips.

Deze dierenartsen frauderen met leeftijden en entingen in het paspoort, zodat de honden oud genoeg lijken om verhandeld te worden. Het gaat naar schatting om 5 à 10 dierenartsen in Nederland. De dierenartsen worden extra betaald en vormen een belangrijk onderdeel in het netwerk van illegale handelaren.

.